به گزارش خبرگزاری مهر، پروژه مریخ 500 سرانجام  به پایان می رسد. این پروژه که با هدف شبیه سازی تاثیرات سفر به سیاره سرخ آغاز شده بود، پس از اینکه 6 فضانورد 520 روز از زندگی خود را درون کپسولی بدون پنجره در ماموریتی شبیه سازی شده به سوی مریخ سپری کردند، روز جمعه به پایان رسیده و این فضانوردان پس از فرودی شبیه سازی شده در مسکو از کپسول خارج خواهند شد.

اولین فضاپیماهایی که برای مطالعه خورشید مورد بهره‌برداری قرار گرفتند، فضاپیماهای آژانس فضایی ایالات متحده، ناسا، بودند که با نام‌های پایونیر 5، 6، 7، 8 و 9 طی سال‌های 1959 تا 1968 به فضا پرتاب شدند. این فضاپیماها در مداری نزدیک به مدار زمین به دور خورشید گردش کردند و موفق شدند اطلاعات مناسبی در زمینه بادهای خورشیدی و میدان‌های مغناطیسی خورشید به زمین ارسال کنند. فضاپیمای پایونیر 9 توانست برای مدت زمان نسبتاً طولانی به فعالیت خود ادامه دهد و تا سال 1987 اطلاعات ارزشمندی به زمین مخابره کرد. در دهه 1970، [هلیوس1] و ایستگاه فضایی [اسکای‌لب] با کمک تلسکوپ آپولو که داخل این ایستگاه تعبیه شده بود، موفق شدند اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره بادهای خورشیدی و مشخصات تاج خورشیدی در اختیار دانشمندان قرار دهند. هلیوس1 ساخت مشترک ایالات متحده آمریکا و آلمان بود که در مداری نزدیک‌تر از مدار سیاره تیر به دور خورشید گردش کرد و اطلاعاتی در مورد بادهای خورشیدی به زمین ارسال نمود.

در سال 1980 “ماموریت فضایی سولار ماکسیمم” توسط ناسا انجام شد که هدف از آن، مطالعه امواج گاما، اشعه ایکس و اشعه فرابنفش ساطع شده از خورشید در طی یک دوره از فعالیت شدید خورشیدی بود.اما چند ماه پس از پرتاب این فضاپیما، نقص الکتریکی در یکی از بخش‌ها باعث توقف فعالیت آن شد و تا 3 سال بعد، یعنی تا زمانی‌که خدمه شاتل چلنجر موفق به تعمیر این فضاپیما شدند، همچنان بدون آنکه اطلاعات یا عکسی به زمین ارسال کند به گردش خود در مدارش به دور خورشید ادامه داد. سولار ماکسیمم پس از تعمیر و قبل از بازگشت به زمین در سال 1989 توانست نقش مهمی در ارسال طلاعات و عکس‌های موردنیاز دانشمندان به زمین ایفا کند. فضاپیمای ژاپنی یوهکو (به معنای پرتوی خورشید) در سال 1991 به فضا پرتاب شد و به بررسی شعله‌های خورشیدی با استفاده از اشعه ایکس پرداخت و به دانشمندان کمک کرد تا بتوانند فرق‌هایی بین شعله‌های خورشیدی قائل شوند و به تقسیم‌بندی آنها بپردازند. خورشیدگرفتگی حلقوی سال 2001 منجر به اختلال در ردیابی خورشید توسط این فضاپیما شد و در پی آن، کلیه فعالیت‌های یوهکو متوقف شد. این فضاپیما در سال 2005 با ورود به جوّ زمین سوخت و نابود شد. یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های فضایی انجام شده تا به امروز در رابطه با خورشید، [فضاپیمای سوهو] بوده است که در دوم دسامبر سال 1995 به فضا پرتاب شد که مدت ماموریت آن 2 سال در نظر گرفته شده بود. در حال حاضر، سوهو بیش از 10 سال است که همچنان در حال ارسال اطلاعات و عکس‌های بسیار مفید به زمین است. “رصدگر سولار داینامیک” نیز در دسامبر 2008 برای مطالعه خورشید به فضا پرتاب خواهد شد که مدار آن بین زمین و خوشید در نقطه‌ای که برآیند نیروهای مغناطیسی زمین و خورشید مساوی است، خواهد بود.

تاج خورشیدی در این تصویر که توسط فضاپیمای سوهو گرفته شده‌ است، به وضوح مشاهده می‌شود (عکس از ناسا)

در حالي كه چين قصد دارد اولين سكنه جديدترين آزمايشگاه فضايي خود را به فضا بفرستد، كاوشگرهاي جديد ناسا نيز به ماه و سياره مريخ وارد خواهند شد. سايت «اسپيس» در گزارشي به 12 ماموريت قابل پيش‌بيني سال 2012 اشاره كرده است.

پرتاب اولين فضاپيماي تجاري به ايستگاه فضايي بين‌المللي

در پي پايان برنامه 30 ساله شاتل، ناسا به تشويق شركتهاي خصوصي براي ساخت فضاپيماهايي پرداخته كه قادر به ارسال محموله و سكنه به ايستگاه فضايي هستند.

مارك اوت، دانشمند بخش پزشكي مركز فضايي جانسون در تگزاس در رابطه با اين جريان هشدار داد كه ايستگاه فضايي مير و ايستگاه فضايي بين‌المللي، از نظر پاكيزگي هنگام پرتاب، شرايط كاملاً مشابهي داشته‌اند. در آن زمان، كيهان‌نوردان مير، فرايند معمول پاكسازي تمام سطوح ايستگاه فضايي را براي جلوگيري از رشد باكتري‌ها و قارچ‌ها، كه مي‌توانند سلامت سرنشينان را به خطر بياندازند، انجام دادند (دقيقاً به همان شيوه‌اي كه امروزه، فضانوردان آمريكايي و ديگر كشورها در ايستگاه فضايي بين‌المللي به عمليات پاكسازي مي‌پردازند).

در اواخر دهه نود ميلادي، ناسا نيز در ارزيابي فعاليت باكتري‌ها در مير با روسيه مشاركت كرد. آنها در راستاي مأموريت‌هاي بلندمدت خود، قصد داشتند تا انواع موجودات ذره‌بيني را كه قادر بودند در شرايط ويژه ايستگاه‌هاي فضايي (كه نياز به بازيابي مكرر هوا و آب است) رشد كنند، بشناسند. به ويژه كه مير طي 15 سال پرواز در مدار پايين‌زميني، چندين بار قطع برق را تجربه كرد كه هر بار دما و رطوبت از حد تعيين شده بيشتر شد و گردش هوا در فضاپيما نيز تا اتصال دوباره برق نامناسب بود.

در سال 1998، فضانوردان آمريكايي با شركت در پروژه‌هاي ناسا 6 و ناسا 7، بارها در بخش‌هاي مختلف مير در شرايط محيطي ويژه‌اي تحت آزمايش قرار گرفتند. تصور كنيد آنها با برداشتن پنل يكي از بخش‌هاي مدول كوانت-2 مير (كه به ندرت نياز به بازبيني آن بود) و در برخورد با توده بزرگ آب شناور، كه به گفته يكي از فضانوردان به بزرگي يك توپ بسكتبال بود، تا چه حد شگفت‌زده شده‌اند.

توده‌هاي بزرگ آب، تنها يكي از موارد پنهان در پس پنل‌هاي ايستگاه فضايي بود. دانشمندان در ادامه به اين نتيجه رسيدند كه آب از ميعان رطوبت انباشته شده در طول زمان بر اثر جاذبه اندك پديد آمده است. الگوي جريان هوا در مير به گونه‌اي بود كه رطوبت را بيشتر به پشت پنل‌ها منتقل مي‌كرد. دماي نسبتاً گرم پشت پنل‌ها (28 درجه سانتيگراد) شرايط مناسبي را براي رشد هرگونه باكتري به وجود آورده بود؛ به طوري كه توده‌هاي آب به وجود آمده، بيرنگ نبودند: دو نمونه به رنگ قهوه‌اي و سومي به رنگ سفيد. آزمايش‌هايي كه بر روي اين نمونه‌ها انجام گرفت حاكي از وجود انواع گوناگون باكتري و قارچ در آب بود.

علاوه بر آنچه در داخل فضاپيما يافت شد، كلوني‌هايي نيز در محل درزگيرهاي لاستيكي دور پنجره‌ها در سطوح داخلي مير، بخش‌هايي از  

، عايق كابل‌ها و لوله‌ها، عايق سيم‌ها و تجهيزات مخابراتي تشكيل شده بود.

موجودات ذره‌بيني جدا از به خطر انداختن سلامتي فضانوردان، به خود فضاپيما نيز آسيب مي‌رسانند. اندرو استيل، كارشناس ارشد موسسه كارنژي واشنگتن كه با مركز پرواز فضايي مارشال همكاري مي‌كند، اظهار كرد كه موجودات ذره‌بيني قادرند موجب تغيير خواص فولاد كربني و حتي فولاد ضدزنگ شوند و در محل تلاقي دو قطعه فلزي، خوردگي گالوانيك ايجاد كنند. اسيد توليد شده از اين موجودات، باعث خوردگي فلزات، شكنندگي قطعات پلاستيكي و پوسانيدن فيلترهاي هوا و آب مي‌شود و به طور كلي سلامت فضاپيما را نيز به خطر بياندازد.

بنا به دلايل فوق است كه مركز پرواز فضايي مارشال تصميم به توسعه سامانه آزمايش قابل حملي به نام لوكاد-پي‌تي‌اس يا آزمايشگاهي روي ريزتراشه گرفته است. اين سامانه ابزاري قابل حمل براي تشخيص وجود باكتري‌ها و قارچ‌ها روي سطوح فضاپيماها تنها در چند دقيقه است؛ كاري كه با روش‌هاي استاندارد در آزمايشگاه‌هاي كشت ميكروب ممكن است در چند روز انجام شود.

استيل در اين رابطه مي‌گويد: "لوكاد-پي‌تي‌اس، نمونه‌اي منحصر به‌فرد از تجهيزاتي است كه فضانوردان در يك سفر طولاني‌مدت به ماه يا مريخ نياز مبرمي به آن خواهند داشت. آنها بايد قادر باشند خود به ارزيابي آلودگي‌ها بپردازند، چرا كه ممكن است نتوانند نمونه‌ها را براي آزمايش دقيق‌تر به زمين بازگردانند. رشد باكتري‌ها در فضاپيما پديده‌اي است كه بايد جدي گرفته شود، اگرچه هيچ‌گونه مشكل مكانيكي يا الكتريكي حادي در ايستگاه فضايي مير مشاهده نشد."

در حال حاضر، يكي از نمونه‌هاي آزمايشي لوكاد-پي‌تي‌اس كه تنها قادر به شناسايي يك دسته از باكتري‌هاست در ايستگاه فضايي بين‌المللي آزمايش مي‌شود. مدل‌هاي جديدتر اين دستگاه كه مي‌تواند انواع اصلي باكتري‌ها و قارچ‌ها را تشخيص دهد، تا سال 2008 به ايستگاه فضايي پرتاب خواهد شد. در ضمن، پاييز 2007 نيز قرار است نوع پيشرفته‌تري از لوكاد-پي‌تي‌اس با قدرت شناسايي 130 نوع موجود ذره‌بيني در قطب شمال آزمايش شود.

هدف نهايي از اين پروژه، ساخت ابزاري كوچك و قابل حمل است كه بتواند وجود انواع گوناگون باكتري را تشخيص دهد. با استفاده از نتايج چنين تحقيقاتي، دانشمندان مي‌توانند به بهترين و پيشرفته‌ترين تركيبات و تجهيزات ضدباكتري براي جلوگيري از به خطر افتادن زندگي فضانوردان و فضاپيماها دست پيدا كنند.

مأموریت رزتا تا حدود زیادی شبیه به آنچه است كه كاوشگر فضایی  هایابوسا متعلق به آژانس فضایی ژاپن JAXA برای بررسی خرده‌سیارك ایتوكاوا انجام داد. رزتا قرار است پس از رسیدن به دنباله‌دار 67پی، آن را از نزدیك و به مدت یك‌سال تعقیب نماید. همچنین سطح‌نورد كوچكی مشابه مینروای هایابوسای ژاپنی نیز در رزتا تعبیه شده كه در طی عملیاتی چالش‌برانگیز روی سطح 67پی رها خواهد شد.

• مارس 2005 - اولین گذر از كنار زمین

• 26 فوریه 2007 - گذر از كنار مریخ

• نوامبر 2007 - دومین گذر از كنار زمین

• 5 سپتامبر 2008 - گذر از نزدیكی خرده‌سیارك استینز

• نوامبر 2009 - سومین و آخرین گذر از كنار زمین

• دهم ژولای 2010 - گذر از نزدیكیخرده‌سیارك لوتتیا

• از می 2011 تا ژانویه 2014 - دوران خواب زمستانی در اعماق فضا

• ژانویه تا می 2014 - فرایند نزدیكی به دنباله‌دار

•  

• آگوست 2014 - فرایند نقشه‌برداری و آنالیز دنباله‌دار

•  

• نوامبر 2014 - نشستن بر سطح دنباله‌دار

• از نوامبر 2014 تا دسامبر 2015 تعقیب و مراقبت دنباله‌دار  به دور خورشید

این روزها بازار ارسال کاوشگر به ماه بسیار داغ است. بعد از چاندرایان (Chandrayaan) هندی، چانگِ (Chang'e) چینی و کاشف مداری ماه (Lunar Reconnaissance Orbiter) ناسا، آژانس فضایی ژاپننيز اعلام کرد که به زودی کاوشگری به نام سلن (SELENE) را راهی ماه خواهد کرد تا به بررسی و کاوش تنها قمر زمین بپردازد.
این کاوشگر در واقع از سه فضاپیمای مجزا تشکیل شده است که قرار است طي يك همكاري فشرده به پرسشهای بنیادینی در رابطه با ساختار و فیزیک نزدیک‌ترین همسایه زمین پاسخ گویند. مبدأ و سير تحول ماه و امكان بهره‌برداري از منابع قمر زيباي زمين از جمله اهداف اين مأموريت مي‌باشد.  همچنين پاسخ به پرسشي ديرينه در رابطه با نقشه جاذبه ماه كه تا به امروز نيمه‌كاره مانده است. دانشمندان براي تشخيص قدرت گرانشي اجرام فضايي از پديده داپلر استفاده مي‌كنند كه لازمه آن برقراري ارتباط مستقيم و آن‌لاين با سفينه كاوشگر است تا با دريافت امواج استاندارد از فرستنده فضاپيما و آناليز چگونگي باز يا فشرده شدن طول موجها سرعت سفينه و به طبع آن قدرت ميدان گرانش جرم سماوي را به دست آورند.

چرخش ماه به دور زمين و به دور محور خود به گونه‌اي است كه همواره نيمي از آن به سمت زمين و نيمي ديگر از آن به سمت خارج ديد زمينيان است. سوي ديگر ماه را كه از زمين قادر به رصد آن نيستيم را سوي  تاريك ماه مي‌نامند. اين نامگذاري به اين مفهوم نيست كه آن سوي ماه واقعاً تاريك است، بلكه منظور ناشناخته ماندن آن بوده است. اولين تصوير از سوي تاريك ماه در سال 1959 و توسط فضاپيماي روسي لونا-3 (Luna 3) به زمين فرستاده شد. نقشه‌برداري از ميدان جاذبه سوي تاريك ماه به اين دليل كه هيچگاه نمي‌توان امواج راديويي فضاپيمايي را كه در آن سو مشغول داده‌برداري است دريافت كرد تا به امروز معوق مانده بود. اما در طرحي جاه‌طلبانه دانشمندان آژانس فضايي ژاپن (JAXA) محموله‌اي سه‌گانه را راهي مدار ماه خواهند كرد تا به اين امر جامه تحقق بپوشانند.   SELENE كه در زبان يوناني باستاني به معني ماه بوده است، كاوشگري 3 تني است كه قرار است در اوايل جولاي 2007 از مركز پرتابهاي فضايي تانگاشيما راهي سفر اكتشافي خود شود. اين كاوشگر سه‌گانه شامل يك مدارگرد اصلي است كه در مداري تقريباً دايره شكل به ارتفاع 100 كيلومتر از سطح متوسط ماه، به دور نزديكترين همسايه سماوي زمين خواهد چرخيد. دو مدارگرد كوچكتر به نامهاي ماهواره رله (Relay) و ماهواره VRAD در مدارهايي قطبي و بيضي شكل كه  كشيدگي زيادي خواهند داشت به دور ماه خواهند چرخيد.

SELENE در ابتداي امر در مداري بيضي شكل و قطبي به دور ماه خواهد چرخيد و به تدريج شروع به كاهش ارتفاع مي‌كند تا وارد مدار عملياتي خود كه دايره‌اي به ارتفاع متوسط 100 كيلومتر است شود. در طي اين پروسه كاهش ارتفاع دو ماهواره كوچك Relay و VRAD رها خواهند شد تا مدار قطبي بيضي شكل اوليه را حفظ نمايند. از اين دو مدارگرد كوچك به عنوان تقويت‌كننده و فرستنده‌هاي راديويي استفاده مي‌شود. هر دوي اين ماهواره‌ها 50 كيلوگرم وزن داشته و وضعيت آنها در فضا با چرخش حول محور اصلي تأمين مي‌شود (با استفاده از اصل ژيروسكوپي).  مدار Relay بيضي كشيده‌اي است كه ارتفاع نقطه اوج آن 2400 كيلومتر و ارتفاع نقطه حضيض آن 100 كيلومتر است. VRAD اما اگرچه در حضيض از همان ارتفاع 100 كيلومتري گذر مي‌كند، اما در اوج تنها 800 كيلومتر بالا مي‌رود.

SELENE همچنين ابزاري را با خود حمل مي‌كند تا دانشمندان را قادر به ارزيابي منابع معدني، تهيه نقشه‌هاي تپوگرافي و عكاسي از سطح و محيط ماه نمايند. پيش‌بيني مي‌شود كه اين مجموعه حدود يك‌ سال به داده‌برداري از ماه بپردازند و دانش ما را در مورد  نزديك‌ترين و مورد‌توجه‌ترين جرم سماوي تمام تاريخ حيات، افزايش دهند.

یک ایتالیایی، یک فرانسوی، سه روس و یک چینی از امروز صبح ساعت شش و نیم درب‌های کپسول شبیه‌سازی "مارس ۵۰۰" را که در موسسه تحقیقاتی مسکو قرار دارد، به روی خود بستند تا برای همیشه تاریخ، نوع بشر نام آنها را به نیکی یاد کند. بی‌شک نوادگان ما که روزی از پنجره اقامتگاه مریخی خود شاهد طلوع سیاره زمین از افق مریخ خواهند بود، نام این شش مرد شجاع را در ذهن به بزرگی یاد خواهند کرد.

درست مانند یک سفر واقعی به مریخ، این شش داوطلب، تنها به تجهیزات حمایت از بقای کپسول خود متکی خواهند بود، هیچ ارتباط فیزیکی با بیرون نخواهند داشت و تنها راه برقراری ارتباط با زمین! ارسال و دریافت ایمیل و یا پیامهای صوتی  خواهد بود که با ۴۰ دقیقه تأخیر (۲۰ دقیقه برای رفت و ۲۰ دقیقه برای برگشت) صورت خواهد گرفت. دربهای کپسول شبیه‌سازی "مارس ۵۰۰" (مریخ۵۰۰) تنها در صورتی باز خواهند شد که مأموریت تمام شده باشد و یا جان یکی از داوطلبان در معرض خطر جدی باشد. شبانه‌روز داوطلبان در پروژه"مارس ۵۰۰" به سه دوره هشت ساعته تقسیم شده است. هشت ساعت برای خواب، هشت ساعت برای کار و هشت ساعت برای اوقات فراغت و تفریح در نظر گرفته شده است.

بخش چهارم در واقع مریخ‌نشینی را شبیه‌سازی خواهد کرد که قرار است سه فضانورد را به سلامت از مدار به سطح مریخ برساند. قسمت نهایی و پنجم عبارت است از شبیه‌ساز سطح مریخ که شرایط زندگی در مریخ را برای فضانوردان ایجاد خواهد کرد.

تمامی سیستمهای یک ناو فضایی سرنشین‌دار در تجهیزات شبیه‌سازی "مارس ۵۰۰" (مریخ۵۰۰) تعبیه شده است. سیستم گردش هوا، تولید اکسیژن، بازیابی آب، تجهیزات پزشکی، آب و غذا برای ۵۲۰ روز، تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی و وسایل مونیتورینگ پزشکی. چنین ناوگان عظیمی از تجهیزات و لوازم برای سفر یک سال و نیمه شش فضانورد به مریخ و بازگشت آنها به زمین پیش‌بینی شده است و از آنجا که قرار است درب مجموعه شبیه‌سازی "مارس ۵۰۰" در این مدت باز نشود، داوطلبان همه این ملزومات و تجهیزات را امروز صبح با خود به داخل کپسول برده‌اند.

کل مأموریت شامل سه دوره است که عبارتند از دوره ۲۵۰ روزه اول که سفر رفت به مریخ را شامل می‌شود، دوره ۳۰ روزه مدارگردی به دور مریخ، فرود بر سطح و بازگشت مجدد به ماژول مدارگرد و در نهایت یک دوره ۲۴۰ روزه برای بازگشت به زمین. شبیه‌ساز مریخ‌نشین که بخش چهارم مجموعه "مارس ۵۰۰" (مریخ ۵۰۰) را شامل می‌شود و شبیه‌ساز سطح مریخ که شرایط زندگی در مریخ را برای فضانوردان ایجاد خواهد کرد،  فقط در طول مدت ۳۰ شبانه‌روز زمینی که دوره مدارگردی مریخ خواهد بود مورد استفاده قرار می‌گیرند و برای حداکثر سه نفر جا دارند.

نقشه شماتیک تجهیزات شبیه‌ساز سفر به مریخ، "مارس۵۰۰"

 پس از ۲۵۰ روز از آغاز آزمایش مارس ۵۰۰ (مریخ ۵۰۰) و زمانی که طبق برنامه فضانوردان! قرار است به مریخ رسیده باشند، دربهای مابین قسمت شبیه‌ساز فضاپیما و مریخ‌نشین باز خواهد شد و سه نفر از آنها قدم به مرحله مریخ‌نشین و پس از آن شبیه‌ساز سطح مریخ خواهندگذاشت. درب بین این قسمتها تنها سه ماه بعد و توسط خدمه بخش فضاپیما باز خواهد شد. در این مدت وسیله ارتباطی بین فضانوردان! این دو بخش توسط ملزومات رادیویی با لحاظ شرایط خاص مدارگردی و اقامت در سطح خواهد بود. 

این آزمایش که محصول همکاری مشترک موسسه مشکلات زیست‌پزشکی (IBMP) از کشور روسیه از یک سو و آژانس فضای اروپا از سوی دیگر است، تاکنون دو مرحله موفق خود را پشت سر گذاشته است. مرحله اول که از ۱۵ نوامبر سال ۲۰۰۷ آغاز شده و تا ۲۹ام همان ماه ادامه پیدا کرد، مرحله کوتاه ۱۵ روزه‌ای بود که به منظور تست تجهیزات حمایت از بقای کپسول مارس۵۰۰ (مریخ ۵۰۰) اجرا گردید. مرحله دوم این سلسله آزمایشها از ۳۱ مارچ ۲۰۰۹ آغاز گردید و به مدت ۱۰۵ روز ادامه داشت. در این مرحله ۶ داوطلب به مدت ۱۰۵ روز خود را از دیدن زمین و زمینیان محروم کردند تا سیستم، تجهیزات و فرآیند عملیات کاملاْ آزمایش شده و مجموعه برای اجرای مرحله نهایی آزمایش که امروز صبح آغاز گردید، آماده شود. از آنجا‌که شبیه‌سازی سفر مریخ در مجموعه تجهیزات "مارس ۵۰۰" (مریخ ۵۰۰)، قادر به تأمین بی‌وزنی و شرایط تشعشعی در فضای ماوراء جو نیست، کارشناسان طراح مرکز تحقیقاتی مسکو، فاز بعدی این آزمایش را در فضا و  در مدار زمین پیش‌بینی کرده‌اند.

دیگو اوربینا و روماین چارلز از اتحادیه اروپا، سوخرُب کامولوف، الکسی سیتوف و الکساندر سیمولیفسکی از روسیه و در نهایت وانگ یوئه از چین، لحظاتی پیش برای ۵۲۰ روز درب ها را به روی خود بستند. دانش فضایی برای این داوطلبان شجاع مأموریتی موفقیت‌آمیز و سلامتی آرزو می‌کند.